تجزیه و تحلیل ردیف موسیقی ایران
ردیف در لغت به معنای پشت سر هم قرار گرفتن است.درلغت نامه دهخدا یکی از معانی آن چنین است:دو یا چند چیز که در پهلوی هم واقع شوند.
در موسیقی دستگاهی ایران هم به طرز قرار گرفتن گوشه ها و نغمات موسیقی،ردیف می گویند.این آهنگ ها یا گوشه ها به ترتیب از پایین به بالا، پشت سر هم چیده می شوند.آهنگی که وسعت صوتی اش از همه پایین تر است معمولا به عنوان اولین آهنگ قرار می گیرد و درامد نامیده میشود وآهنگ ها یا گوشه های دیگر به دنبال درامد یا درامدها قرار گرفته و به ترتیب ردیف میشوند و دستگاه یا مقام را بوجود می آورند.
روش کلی این است که گردش ملودی ابتدا در منطقه پایین یا درآمد با محوریت (مایه) یا (تنالیته) اصلی (معمولا درجه اول گام) شروع می شود و بعد با گوشه های دیگر درجات گام به ترتیب پله پله بالا رفته و بسط و پرورش می یابد و به درجه هشتم (اوج) می رسد و سپس به مایه اصلی فرود می آیند تا وحدت و یگانگی دستگاه با مایه اصلی حفظ شود.
گوشه ها بنا به ذوق و سلیقه استادان مسلم موسیقی دستگاهی ایران جمع آوری گردیده و در مقامات یا دستگاه های موسیقی ایرانی با نظم و ترتیب خاصی گنجانده و ردیف شده اند،مانند ردیف میرزاعبدالله،ردیف میرزا حسینقلی،ردیف ابوالحسن صبا و غیره.
در موسیقی قدیم ایران هم ترتیب یا ردیف خاصی برای اجرای آهنگ ها وجود داشته است.مثلا قبل از اسلام در دوره ساسانیان آهنگ های منصوب به (باربد) شامل (هفت خسروانی)، (سی لحن) و (سیصد وشصت دستان) بوده است که با هفت روز هفته و سی روز ماه و شصت روز سال مطابق بوده است.یعنی این مطلب حکایت از آن دارد که در دربار خسروپرویز در هر برنامه موسیقی،نظم و ترتیب خاصی برای اجرای اهنگ ها وجود داشته است.یعنی هر برنامه موسیقی شامل یک خسروانی یک لحن و یک دستان بوده است.حکیم نظامی گنجوی در منظومه (خسرو و شیرین) سی لحن باربد را به نظم در آورده است.
موسیقی ,ها ,ردیف ,ترتیب ,هم ,گوشه ,بوده است ,گوشه ها ,به ترتیب ,و ترتیب ,دستان بوده ,موسیقی دستگاهی ایران ,ردیف موسیقی ایران